1 Đi tìm sự thực lịch sử:Miếu thờ thừa tướng là đâyCấm thành rừng bách phủ đầy trước sauNắng xuân cỏ biếc một màuTiếng oanh trong lá tỏa vào không gianBa lần cầu kiến cao nhânHai triều đã tỏ lão thần tận tâmKỳ sơn giữa trận từ trầnKhách anh hùng để tần ngần lệ rơi.
2 4. Đời loạn trọng khoan dung, đời bình trọng sách vở. Cứ theo bình luận của Trần Thọ, Gia Cát Lượng đã có những thành công rất lớn, đáng kể là giai đoạn thứ hai, với vai trò một chính trị gia nổi tiếng.
3 10. Giữ mình thanh liêm, cách tân chánh sự ở đất ThụcGiáo sư Lâm Điền, một chuyên gia Trung Quốc học của Nhật Bản trong cuốn “Một đời thăng hoa” đã có miêu tả về đời sống của Gia Cát Lượng, ví như đời sống một loài hoa là hoa anh đào, sự rực rỡ gắn với tàn tạ, bỗng khiến người đọc không khỏi xúc động.
4 LỜI GIÁO ĐẦUDòng trong dòng đụcTây An loạn lạc không nhàSói hùm lắm trốn gần xa bạo tànTrung châu lạc bước lang thangChiếc thân giạt đến Kinh Man chẳng ngờBà con như thể lặng tờBạn bè như chửa bao giờ biết nhauRa đường nào biết về đâuQuạ kêu xương trắng dãi dầu bình nguyênCó người thiếu phụ đói mèmĐem con đặt giữa cỏ mềm quay điTai nghe trẻ khóc tỉ tiCũng đành gạt lệ mà đi cho rồiThân ta như cánh bèo trôiLấy chi an ủi kiếp người lao đaoQuất roi, cho ngựa phóng àoCho quên những tiếng rào rào bi aiBá Lăng dừng mé thành ngoàiNgỏanh đầu nhìn lại xa vời Tràng An.
5 Tề thành bên cửa dừng chânTrông vời có phải Đãng m phía nàyPhải rằng ba mộ còn đâyRưng rưng chợt hiện chuyện ngày xa xưaHỏi quanh:- Ai đó bấy giờ?- Điền Cương, Cổ Dã sức dư muôn người!Nam sơn đủ sức chuyển dờiNgờ đâu tuyệt địa, ngậm ngùi tài trai.
6 Thời kỳ Quan độ đại chiến bắt đầu. Giai đoạn thế lực họ Viên bị suy giảm, Gia Cát Lượng đang ở Long Trung ngoài thành Kinh Tương hai mươi dặm. Thường ngày nắng cày mưa đọc sách.
7 9. Kết giao với danh sĩ, chẳng nhằm ở danh vọng. Vùng Kinh Tương vẫn là căn cứ địa của phái Thanh Lưu, gồm có sáu gia tộc lớn. Đó là các họ Bàng, Hoàng, Khóai, Sái, Tập.
8 Lưu Bị khao khát cầu hiền sau khi hỏi han Từ Thứ kĩ lưỡng, biết rõ Gia Cát Lượng là nhân tài mà mình đang cần, bởi vậy đặc biệt quí trọng, tự mình dẫn hai đại tướng là Quan Vũ và Trương Phi đội tuyết lạnh mùa đông mà đi, lần đầu đến lều cỏ ở Long Trung gặp Gia Cát Lượng.
9 6. Rồng sa bãi lầy, ôm gối than thở. Tháng Giêng năm thứ 13 Kiến An, Tào Tháo tiêu diệt dư đảng của họ Viên. Từ Dịch Thủy đến Nghiệp Thành, sau khi thôn tính ba châu của Viên Thiệu là U, Thanh, Tinh, cộng với ba châu Cổn, Dự, Tư tự mình vốn có: trong số mười bốn đơn vị hành chính toàn quốc, Tào Tháo đã chiếm được bảy châu, nghiễm nhiên trở thành một tướng lĩnh quân sự hàng đầu bấy giờ.
10 Ở thời kỳ này Gia Cát Lượng và Lưu Bị ăn cùng bàn, ngủ cùng giường, gắn bó với nhau để nghiên cứu tất cả qui hoạch phòng bị. Bởi hai người cơ hồ như một, khiến Lưu Bị cũng xa rời Quan Vũ và Trương Phi, làm cho hai người ấy nẩy sinh vấn đề tâm lý.
11 4. Tổ chức dân di cư, khuếch trương thêm quân lực“Tam quốc diễn nghĩa” có chép, việc đầu tiên của Gia Cát Lượng sau khi hạ sơn là kế hoạch hỏa thiêu gò Bắc Vọng, đánh bại Hạ Hầu Đôn, đại tướng quân Tào và liên quân Vu Cấm.